پایش میکروبی و فیزیکوشیمیایی خاک و گیاه در اراضی آبیاری شده با فاضلاب خام و تصفیه شده شهری زابل

کمبود جهانی آب و اهمیت حفظ امنیت غذایی، لزوم استفاده از منابع آب نامتعارف در بخش کشاورزی را مشهود می¬سازد. از سویی دیگر، پساب¬های تولیدی در بخش¬های مختلف منبعی مطمئن و دایمی بوده و همچنین در صورت مدیریت صحیح حین مصرف، میتواند جایگزین مناسبی برای آب شیرین محسوب شود. لذا در این پژوهش، تاثیر استفاده از فاضلاب خام (rwi) و تصفیه¬شده (twi) بر خصوصیات کمی و میکروبی گندم و خصوصیات فیزیکوشیمیایی و میکروبی خاک در مقایسه با آب سالم (swi) در غالب بک طرح بلوک کامل تصادفی بررسی شد. کیفیت آب آبیاری در هر سه تیمار در بازه¬های دو هفته¬ای در طول فصل رشد مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در انتهای فصل رشد، میزان عملکرد، اجزای عملکرد و خصوصیات فیزیولوژیکی گیاه گندم تعیین و با برداشت نمونه¬های گیاهی و خاک از محدوده¬ عمقی 30-0 سانتی¬متر، تعداد اشریشیاکلی و نماتد انگلی در این نمونه¬ها تعیین شد. همچنین میزان اسیدیته، هدایت الکتریکی، سدیم (na) و پتاسیم (k) در محدوده¬های عمقی 20 سانتی¬متری از سطح تا عمق 60 سانتی¬متری تعیین شد. علاوه بر آن، با نمونه¬برداری از لایه 30-0 سانتی¬متری، میزان فلزات سنگین شامل آهن، منگنز، مس، روی، نیکل و میزان کلسیم و منیزیم تعیین شد. نتایج نشان داد علی¬رغم کیفیت مناسب آب چاه برای آبیاری، میزان پارامترهای هدایت الکتریکی، اسیدیته، bod5، cod، کلیفرم کل و کلیفرم¬های گوارشی در فاضلاب خام و تصفیه¬شده فراتر از حد استانداردهای موجود بود. استفاده از فاضلاب خام باعث افزایش معنی¬دار شاخصه¬های تعداد دانه در سنبله، طول سنبله، تعداد پنجه¬های بارور، تعداد کل دانه، میزان عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت در مقایسه با تیمارهای دیگر شد. لکن، عدم کفایت عناصر مغذی در تیمار twi و همچنین تخریب خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در نتیجه¬ی استعمال بدون مدیریت آن، کاهش معنی¬دار عملکرد محصول را به همراه داشت. با این وجود، شرایط میکروبی خاک و گیاه در این تیمار در حد مطلوب بود. حضور نماتدهای انگلی و اشریشیاکلی فراتر از حد مجاز در خاک و گیاه تحت تیمار rwi، لزوم توقف آبیاری با این منبع آب در منطقه را مشهود می¬سازد. کیفیت مناسب از نظر آلاینده¬های میکروبی، امکان جایگزینی آب شیرین با پساب تصفیه¬شده را در صورت اعمال مدیریت صحیح کاربرد نشان می¬دهد.